شکست کدخدا در چابهار

توسن شماره 215-دوشنبه 21 اردیبهشت

چند ماه قبل پایگاه خبری ایندین اکسپرس طی گزارشی نوشت درحالی که یک دهه از طرح موضوع توسعه بندر چابهار ایران توسط هند می‌گذرد و این پروژه هنوز اجرایی نشده است به نظر می رسد دولت جدید هند قصد دارد این پروژه را به سرانجام برساند.

 در این گزارش آمده بود: تصمیم دهلی نو برای مشارکت در توسعه بندر چابهار ایران ، تصمیم جدیدی نیست. این ایده اولین بار بیش از یک دهه پیش و در جریان سفر رئیس جمهور وقت ایران به هند در ژانویه 2003 مطرح شد. طولانی شدن اقدام در خصوص این پروژه مهم نشان از این واقعیت دارد که دولت سابق هند در خصوص یکی از پروژه هایی که منافع فراوانی برای امنیت ملی این کشور دارد، کوتاهی کرده است. اگر وزارت دارایی دولت سابق هند از تامین اعتبار پروژه های استراتژیک در داخل و خارج از مرزهای این کشور کوتاهی کرده باشد، اما دولت جدید نارندرا مدی، تمایل دارد این موضوع را از طریق حل اختلافات بین وزارتخانه ای حل و فصل نماید. با توجه به اینکه هم اکنون مسئولیت وزارتخانه های دارایی و دفاع به عهده یک فرد گذاشته شده، متقاعد کردن وزارت دارایی هند آسان تر به نظر می رسد. 

تهران و دهلی نو به خوبی از اهمیت بندر چابهار در ارتقاء توان ژئوپلتیک دو کشور و دنبال کردن منافع مشترک آگاه اند.دولت جدید هند حدود 85 میلیون دلار برای ساخت 2 لنگرگاه در بندر چابهار و توسعه یک پایانه کانتینری اختصاص داده است.در همین حال، روابط هند و پاکستان وارد مرحله حساسی شده است. امیدها برای عادی سازی روابط تجاری بین این دو کشور ضعیف تر شده است. احتمال کمی وجود دارد که اسلام آباد حاضر به ایجاد اتحاد اقتصادی سه جانبه با هند و افغانستان شود. 
با توجه به این شرایط، تهران و دهلی نو باید با دولت جدید در کابل به گفت و گو بنشینند و موافقتنامه های تجاری و ترانزیتی سه جانبه ای را منعقد سازند تا بتوانند منافع اقتصادی و استراتژیک خود را از رهگذر توسعه بندر چابهار تامین نمایند 
 
*هند ۱۸ ماهه دو پایانه باری در بندر چابهار ایران می‌سازد 
 
در آبان سال 93 وزیر کشتیرانی هند گفت دهلی نو یک بازه زمانی ۱۸ ماهه را برای ساخت یک پایانه باری کانتینری و یک پایانه باری چندمنظوره در ۲ لنگرگاه بندر چابهار تعیین کرده است. 
 
بر اساس گزارش پایگاه انیترنتی دکان هرالد، با توجه به اقدام پکن برای انعقاد قراردادی با تهران برای توسعه بندر چابهار، هند قرار است پروژه های خود در این بندر ایرانی را سریعتر به بهره برداری برساند. 
نیتین گادکاری، وزیر کشتیرانی هند گفت، دهلی نو یک بازه زمانی 18 ماهه را برای ساخت یک پایانه کانتینری و یک پایانه باری چندمنظوره در 2 لنگرگاه بندر چابهار تعیین کرده است. 
وی در عین حال افزود، دهلی نو تلاش می کند این پروژه را در طی یک ماه و نیم آینده تکمیل نماید. 
ظاهرا هند مصمم است زمانی را که در طی چند سال گذشته به دلیل تحریم های غرب علیه ایران در این پروژه از دست داده جبران نماید. 
منابع آگاه هندی گفتند، هند همچنین قصد دارد در مقابل پیشنهاد چین در مورد این بندر مقابله به مثل نماید تا جای پای خود را در این منطقه استراتژیک محکم سازد. پیشنهاد پکن برای تامین خط اعتباری 80  میلیون دلاری جهت توسعه بندر چابهار موجب نگرانی دهلی نو شده است. زیرا هند می خواهد خودش از فرصت به وجود آمده از کاهش تحریم های ایران و مذاکرات هسته ای بهره ببرد. 
اقدام هند در سرعت بخشیدن به تکمیل پروژه توسعه بندر چابهار ایران پس از آن صورت می گیرد که شرکت اوورسیز پورت هولدینگ چین مدیریت بندر تجاری گوادر را در جنوب شرق پاکستان در اختیار گرفته است. ناوگان ارتش جمهوری خلق چین مدت هاست از بندر گوادر استفاده می کند. 
بندر چابهار یک بندر مهم استراتژیک برای هند محسوب می شود و می تواند موجب تسهیل دسترسی این کشور به افغانستان شود 
 
*توسعه بندر چابهار ایران و گشایش مسیر جدید در سیاست خارجی هند 
 
اما 19 آبان ماه سال 93 پایگاه اینترنتی دیپلمات با اشاره به تصمیم کابینه هند برای توسعه بندر چابهار ایران طی گزارشی نوشت: این تصمیم می تواند تاثیر مهمی بر امنیت آسیا داشته باشد و به سیاست خاجی هند یک مسیر جدید بدهد 
 
پایگاه اینترنتی دِ دیپلمات در این گزارش همچنین نوشت: در اواخر ماه اکتبر، کابینه هند تصمیم نهایی خود را در خصوص حمایت از پروژه توسعه بندر چابهار ایران اتخاذ کرد. این تصمیم می تواند تاثیر مهمی بر امنیت آسیا داشته باشد و به سیاست خاجی هند یک مسیر جدید بدهد. 
 
کمتر از صد کیلومتر آن طرف تر از بندر چابهار ایران، بندر گوادر پاکستان قرار دارد که در سال 2006 طرح توسعه آن با حمایت چینی ها به اتمام رسیده است. دولت پاکستان تمایل دارد این بندر را به عنوان خروجی منابع فراوان منطقه بلوچستان توسعه دهد و آن را به عنوان جایگزینی برای کراچی، بزرگترین بندر این کشور مطرح سازد. 
 
بر اساس این گزارش چابهار نیز جایگاهی مشابه را برای ایران داراست و این کشور تلاش می کند با توسعه این بندر آن را به عنوان یک کانال جایگزین برای بندر عباس و دیگر بنادر مهم خود مطرح سازد، زیرا بندر چابهار در دریای عمان و خارج از خلیج فارس قرار دارد، و در صورت بسته شدن تنگه هرمز عبور و مرور کشتی ها به آن مختل نخواهد شد. با توسعه این بندر و زیرساخت های ترانزیتی که به آن متصل می شوند، ایران می تواند یک مسیر تجاری جدید برای دسترسی به افغانستان و بقیه کشورهای آسیای میانه فراهم سازد. 
 
چابهار در فاصله هشتصد کیلومتری شهر مرزی زرنج افغانستان قرار دارد و از این جهت دسترسی آسانی را به خاک افغانستان فراهم می نماید. برای هند، بندر چابهار بخشی از مسیری است که این کشور را بدون نیاز به عبور از خاک پاکستان، به افغانستان و کشورهای آسیای میانه می رساند. پاکستان همواره مانع هند در توسعه مناسبات اقتصادی با این منطقه بوده است. چابهار که با کشتی تنها یک روز با سواحل هند فاصله دارد، به آهستگی در حال تبدیل شدن به تنها مسیر به صرفه برای هند جهت افزایش مبادلات تجاری اش با افغانستان و آسیای میانه است. 
 
هند، از مدتها قبل، یکی از شرکای قابل اعتماد ایران در منطقه به شمار می رود و دومین مشتری بزرگ نفت این کشور است. اشتهای هند برای منابع انرژی ایران سیرناشدنی است و با بازگشت هند به مسیر توسعه اقتصادی قبل از بحران مالی جهانی، بیشتر نیز خواهد شد. هند چه قبل و چه بعد از انقلاب، روابطی نسبتا پایدار و بدون فراز و نشیب با ایران داشته است و تنها در برخی مواقع نظیر وقتی که در سال 2009 دهلی نو به قطعنامه ضد ایرانی آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران رای داد، دچار تنش هایی شده است. 
 
این گزارش افزود: دولت هند با تاکید مجدد بر تعهد خود برای توسعه بندر چابهار، یک طرح سرمایه گذاری استراتژیک را برای تبدیل دو لنگرگاه این بندر به پایانه های بارگیری چند منظوره اعلام کرده است. اگر کارها به خوبی پیش برود و هند بتواند از این سرمایه گذاری برای افزایش مبادلات تجاری اش با افغانستان بهره ببرد، احتمالا دولت هند سرمایه گذاری بیشتری در بندر چابهار انجام خواهد داد، نظیر کاری که چین در بندر گوادر پاکستان انجام داده است 
 
گفتنی است، بندر چابهار اولین بندر خارجی است که هند قرار است در آن سرمایه گذاری کند. اهمیت استراتژیک این بندر برای هند در تسهیل دسترسی این کشور به افغانستان، آسیای میانه و کشورهای آنسوی آسیای میانه نهفته است. این پروژه که در ابتدا به ابتکار دولت آتال بیهاری واجپایه در سال 2003 مطرح شد، سالهاست به تعویق افتاده است. 
هند قصد دارد از طریق بندر چابهار به شهرهای مهم افغانستان نظیر هرات، قندهار، کابل و مزار شریف دسترسی پیدا کند. این دسترسی از طریق جاده زرنج- دلارام که در سال 2009 توسط هند تکمیل شد، تسهیل می شود. به علاوه، توسعه بندر چابهار توسط هند، اقدامی متقابل در واکنش به افزایش نفوذ چین در منطقه و توسعه بندر گوادر پاکستان است 
 
 
*چشم پوشی از هشدارهای آمریکا 
 
روز 15 اردبیهشت جاری ۲ منبع آگاه تاکید کردند که هند قصد دارد طرح‌های خود برای ساخت یک بندر در جنوب شرق ایران را طی هفته جاری به پیش ببرد. 
 
به گزارش خبرگزاری رویترز، در حالی که نارندرا مودی نخست وزیر هند تمایل خود را برای گسترش روابط و همکاری ها با کشورهای آسیای مرکزی اعلام کرده، خود را برای مقابله با فشارهای آمریکا نیز آماده نموده است. آمریکا پیش از این به هند و سایر شرکای تجاری ایران هشدار داده بود تا برای امضای قرارداد با تهران، عجله نکنند. 
 
ایران و هند در سال 2003 میلادی با توسعه بندر چابهار در خلیج عمان و در نزدیکی مرز ایران و پاکستان، موافقت کرده بودند ولی این طرح به علت تحریم های غرب با پیشرفت ناچیزی روبرو شده است. 
 
اکنون هند تحت تاثیر امضای قرارداد 46 میلیارد دلاری چین و پاکستان برای گسترش همکاری های انرژی، قصد دارد همکاری های تجاری خود با ایران و سایر کشورهای خلیج فارس را توسعه دهد. 
 
یک منبع آگاه وزارت کشتیرانی هند که از این مساله مطلع است به رویترز گفت: نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی هند طی سفری یک روزه به ایران، تفاهمنامه مربوط به توسعه میدان چابهار را امضا خواهد کرد. 
 
در حالی که ایران و قدرت های جهانی اوایل آوریل به چارچوب توافق اولیه هسته ای دست یافته اند و دو طرف تا 30 ژوئن فرصت دارند تا به توافق نهایی برسند، هند اخیرا هیاتی را به ایران فرستاده تا قراردادهای انرژی، تجاری و زیر ساختی با ایران امضا کند. 
 
وندی شرمن دستیار وزیر خارجه آمریکا پیش از این ضمن اشاره به تلاش هند و سایر خریداران نفت ایران برای افزایش مبادلات تجاری با تهران پس از دستیابی ایران و قدرت های جهانی به توافق اولیه هسته ای، تصریح کرد: آمریکا از هند و سایر کشورها می خواهد تا تعامل فعالانه با تهران را تا زمان دستیابی به یک توافق نهایی هسته ای، متوقف کنند. ما هنوز به توافق نهایی دست پیدا نکرده ایم. 
 
شرمن در ادامه گفت: ما درک می کنیم که هیچ کشوری نمی خواهد نفر آخر در صف باشد، همه می خواهند نفر اول در صف باشند و اگر تحریم ها لغو شود، نخستین کشوری باشند که مبادلات تجاری خود با ایران را افزایش خواهد داد. 
 
این منبع آگاه افزود: ما نمی خواهیم این فرصت را از دست بدهیم و با سرعت ممکن اقدام خواهیم کرد. دولت هند سال گذشته پروژه توسعه بندر چابهار را تصویب کرده است. 
 
یک منبع آگاه وزارت بازرگانی هند نیز گفت: ایران نیز توافقنامه تجارت آزاد را به هند پیشنهاد داده است. 
 
تجارت بر مبنای روپیه با ایران از سال 2012 میلادی زمانی آغاز شد که تحریم های بین المللی، انتقال ارز بین ایران و هند را با دشواری های زیادی روبرو کرد. این تحریم ها موجب شده تا صادرات هند در دو سال گذشته به ایران دو برابر شده و بیش از 4 میلیارد دلار برسد. 
 
خالد خان رئیس فدراسیون سازمان های صادراتی هند تاکید کرد: صادرکنندگان هندی می خواهند با توسعه بندر چابهار و استفاده از منطقه آزاد تجاری با ایران، صادرات خود به کشورهای مشترک المنافع را افزایش دهند. این هدیه نارندرا مودی به ایران و صادرکنندگان هندی خواهد بود. 
 
هند می خواهد با توسعه بندر چابهار در واقع هزینه حمل و نقل و زمان جابجایی کالا به آسیای مرکزی و خلیج فارس را حدود یک سوم کاهش دهد. هند پیش از این نیز حدود 100 میلیون دلار برای ساخت جاده 220 کیلومتری در غرب افغانستان هزینه کرده است تا به بندر چابهار متصل شود 
 
*عاقبت ایران و هند قرارداد توسعه بندر چابهار را امضا کردند 
 
عاقبت ایران و هند علی رغم فشارهای آمریکا قراردادی را برای توسعه میدان راهبردی چابهار در جنوب شرق ایران به امضا رساندند. 
 
بر پایه گزارش خبرگزاری رویترز، امضای قرارداد توسعه میدان چابهار بین ایران و هند در شرایطی است که آمریکا پیش از این به شرکای تجاری تهران هشدار داده بود تا پیش از دستیابی به توافق جامع هسته‌ای، از امضای هرگونه قرارداد تجاری با ایران خودداری کنند. 
 
نیتین گادکاری وزیر کشتیرانی هند و عباس احمد آخوندی همتای ایرانی وی تفاهمنامه مربوط به توسعه بندر چابهار در خلیج عمان را امضا کردند. 
 
دولت هند با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرده است که شرکت های هندی پروژه توسعه بندر چابهار را اجرا خواهند کرد. 
 
ریچارد ورما سفیر آمریکا در هند نیز در واکنش به امضای این قرارداد، تاکید کرد که تحریم‌ها مشکل را حل نخواهد کرد، ولی تحریم‌ها قطعاً ایران را برای دستیابی به توافق نهایی ملزم می‌کند. 
 
*جزییات قابل تامل توسعه بندر چابهار 
 
عباس آخوندی پس از امضای یادداشت تفاهم سرمایه گذاری هند با اشاره به تهیه پیش نویس توافق نامه ترانزیتی بین ایران، افغانستان و هند اظهار کرد: این پیش نویس برای تأیید نهایی ارائه شده و امیدواریم هر چه زودتر نظر دولت هند را دریافت کنیم تا توافق‌نامه سریعتر نهایی شود. 
 
وی با بیان این‌که تفاهمنامه امضا شده با هندی‌ها شامل دو بخش است، تصریح کرد:‌ بخش اول مربوط به تجهیز و توسعه فاز یک بندر چابهار است که عمده فعالیت در سکو توسط ایرانی ها انجام شده٬ در این تفاهم‌نامه هندی ها پذیرفتند 85 میلیون دلار برای تجهیز این فاز سرمایه گذاری کنند. بر اساس بخش دیگری از این تفاهمنامه، طرف هندی برای سرمایه گذاری 110 میلیون دلاری در توسعه سایر فازهای بندر چابهار نیز اعلام آمادگی کرده است. 
 
وی با بیان این‌که منتظر دریافت پیشنهادات فنی و اقتصادی طرف هندی بعد از امضای این تفاهم نامه هستیم تا بر اساس آن یک قرارداد عملیاتی را امضا و اجرایی کنیم، ادامه داد:‌ دولت هند سرمایه گذاری در بندر چابهار را به تصویب رسانده بنابراین با دولت مصممی روبرو هستیم که مصوبه رسمی برای سرمایه گذاری در بندر چابهار دارد و برای این سرمایه گذاری علاقمند است. 
 
وی تاکید کرد: البته ما برای این سرمایه گذاری به هیچ وجه عملیات توسعه‌ای خود را در چابهار متوقف نکردیم اما به محض این که دولت هند پیشنهادات فنی و قراردادی خود را ارائه دهد استقبال می کنیم تا از این ظرفیت استفاده حداکثری داشته باشیم. 
 
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه توسعه بندر چابهار در فاز یک بیش از 6 میلیون تن به ظرفیت فعلی این بندر اضافه می کند، ادامه داد: در حال حاضر فاز یک طرح توسعه بندر چابهار بیش از 50 درصد پیشرفت دارد و شما ملاحظه خواهید کرد که بخش عمده پلت فرم توسعه فاز یک آماده است. 
 
آخوندی با بیان اینکه در صورت توسعه بندر چابهار ظرفیت این بندر به 80 میلیون تن در سال نیز افزایش می یابد گفت: ایده ما این است که چابهار را به بندر کشتی های اقیانوس پیما با ظرفیت بیش از 100 هزار تن تا 300 هزار تن تبدیل کنیم. 
 
وی یادآور شد: افزون بر این خط راه آهن چابهار به زاهدان به طول 600 کیلومتر را در حال اجرا داریم که فاز یک آن به طول 300 کیلومتر عملیاتی است. طراحی فنی این خط آهن نیز انجام شده که اگر دولت هند تمایل داشته باشد در این طرح مشارکت کند؛ ما نیز پیشنهادات فنی طرف هندی را مورد بررسی قرار می دهیم. 
 
آخوندی  با بیان اینکه خطوط کشتیرانی جهان مجددا از کشورهای آسیای دور و بقیه نقاط جهان به بندر عباس مراجعه کردند گفت: امیدوارم که به زودی لاینرهای هندی را مستقیما در بنادر ایران پهلو دهیم. 
 
نیتین گادکاری وزیر حمل و نقل، کشتیرانی و بزرگراه های هند با اشاره به اینکه کشور هند مسئولیت بخشی از توسعه چابهار را بر عهده گرفته و آماده همکاری با همه کشورها در این زمینه است، ادامه داد: چابهار به توسعه ترانزیت تجاری در منطقه به ویژه کشورهای مشترک المنافع کمک شایانی خواهد کرد. همچنین چابهار راه جایگزین برای کشورهایی که راه دریایی ندارد را فراهم می کند و این موجب رشد اقتصاد و تجارت در منطقه خواهد شد. 
 
وی با تاکید بر اینکه باعث افتخاراست که این یادداشت تفاهم‌ را امضای می کنیم ادامه داد: آمادگی خود را برای توسعه بندر چابهار طبق برنامه اعلام می کنیم تا طرح توسعه این بندر هر چه سریعتر انجام شود. 
 
گادکاری همچنین از بررسی پیشنهادات ایران در حوزه توسعه خطوط ریلی استقبال کرد و گفت: یک شرکت معروف در حوزه ریلی در هند وجود دارد که از آنها خواهم خواست سفری برای بررسی این پروژه ها داشته باشند ضمن اینکه این شرکت در نقاط مختلف جهان پروژه های بزرگی را انجام داده است. 
 
گفتنی است، بر اساس توافق اخیر امضا شده بین ایران و هند، پس از سرمایه گذاری ۸۵ میلیون دلاری هند در توسعه بندر چابهار، در پایان سال دهم قرارداد، بدون دریافت هیچ گونه وجهی، مالکیت تجهیزات مستقر شده در این بندر به ایران منتقل می شود. 
 
*درسی که هندوها به روحانی درباره کدخدا دادند 

هندوها گرچه بیش از یک دهه در برابر آمریکایی ها برای توسعه بندر چابهار کوتاه آمدند ولی نهایتا برای حفظ منافع ملی خود به آمریکایی ها "نه" گفتند. هندی ها بخوبی به این نکته واقفند که منافع ملی آنها اقتضاد می کند که در مقابل درخواست های آمریکایی ها باید بیاستند. منفعت ملی هندوها با وجودی که آمریکا و هندوستان روابط مستحکم هسته ای دارند اینبار اقتضا کرد که خواسته های آمریکا را زیر پا بگذارند و حتی داشتن روابط استراتژیک با این کشور نیز مانعی برای توسعه و منفعت اقتصادی شان نشود. در این اقدام هندوها برای دولت روحانی که آمریکا را کدخدا می داند و منفعت های اقتصادی و تامین منافع ملی از راه مذاکره و تفاهم با آمریکا می ‌داند درس بزرگی بود. بزرگترین درس هندوها،  "نه" گفتن به آمریکا برای رسیدن به منافع ملی بیشتر بود. به تعبییر ساده تر برای رسیدن به منافع ملی عالی و منفعت های بزرگ اقتصادی باید در سبد سیاست خارجه کشور گزینه "نه" های بزرگ به دولت زورگو و غیر قابل اعتماد آمریکا باید باشد و گرنه تامین منافع ملی به صورت کامل هرگز محقق نخواهد شد. البته مردم استان به خوبی دریافت کردند که آمریکایی ها در چابهار شکسته شدند. زیرا آنها نمی خواستند بندر چابهار توسعه یابد ولی اینک بر خلاف میل و تلاش آنها چابهار با عزم دولت هند و جمهوری اسلامی توسعه خواهد یافت و این یعنی شکسته شدن آمریکا... شکسته شدن شاخ ابرقدرت زورگو و غیر قابل اعتماد ... شکسته شدن آمریکا در چابهار مبارک مردم انقلابی و محروم سیستان و بلوچستان!