تأمل اکثریت
شماره 225 هفته نامه توسن
نگاهی به بازتاب توافق هستهای در استان:
تأمل اکثریت
سرویس سیاسی »توسن«: بازتاب توافق هسته ای – بخوانید جمع بندی مذاکرات- در ایران مورد توجه بسیاری از کارشناسان سیاسی در داخل و خارج از کشور قرار گرفت. اکثر رسانه های بزرگ دنیا و ناظرین مطرح بین المللی به این مسئله پرداختند. البته در داخل کشور به این موضوع با رویکردهای مختلفی پرداخته شد ولی در خارج از کشور عمدتا یک رویکر پررنگ تر از همه رویکردهای دیگر در رسانه های غربی نقش بست. همان رویکردی که شادی بخش های از مردم ایران را در برخی کالن شهرها تالش می کرد در پازل سیاست های غرب قرار دهد. هرچند غربی ها مرموزانه به دنبال پیگیری این خط رسانه ای بودند ولی نمی توان از حساسیت سران غربی و محاسبه آنها درباره افکار عمومی ایران به راحتی گذشت. زیرا برداشت از سنجش افکار عمومی یک کشور در یک مسئله سیاسی – چه برسد به یک موضوع مهم بین اللملی همچون توافق هسته ای ایران با گروه 5+1 - همواره بخشی از محاسبات برای تصمیم گیری ها در سران کشورهای دوست،رقیب و صدالبته دشمن است.
در هر صورت درباره شادی مردم ایران نکاتی در رسانه های مختلف گفته شده است. اما در سیستان و بلوچستان کمتر به این موضوعات در رسانه های محلی با موشکافی و تحلیل پرداخته شده است. در این گزارش تالش می شود که بسیار اجمالی با نگاه جامعه شناسانه به بازتاب توافق هسته ای وین – باز تاکید می شود جمع بندی مذاکرات- در سیستان و بلوچستان پرداخته شود. البته ابتدا برای ورود به بحث اجازه بدهید چند نکته را به عنوان مقدمه بیان شود:
اول: »جمعبندی مذاکرات« نه »توافق«
همانطور که در سطور پیشین به آن اشاره شد آنچه اتفاق افتاده است، تنها اعالم رسیدن به جمعبندی مذاکرات است؛ به این معنی که توافقی امضا نشده است؛ آن چیزی که در این مرحله رخ میدهد این است که جمعبندی صورت گرفته و متن مذاکرات به پایتخت هر هفت کشور ارسال خواهد شد و این پایتختها هستند که باید نظرات نهایی را در مدت معین اعالم کنند. در این مرحله جمهوری اسالمی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید به شکل جدی جمعبندی نهایی مذاکرات را مورد بررسی قرار داده و نظرات خود را اعالم کنند. بر اساس روال قانونی در کشور ما، سه مرجع بررسی و تأیید توافق در کشور حضور دارند که اعالم نظر آنها برای تأیید نهایی در تهران الزامی است؛ مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی و در گام آخر نیز مشورت و تصمیم مقامات عالیه نظام که مهر تأیید نهایی را به آن خواهد زد. طبیعی است این سازوکار باعث میشود متنی که درنهایت به تأیید هر سه مرجع مزبور میرسد، در بهترین سطح ممکن با توجه به شرایط فعلی کشور و منطقه، منافع جمهوری اسلامی ایران را تأمین نماید. ازاینرو مجدداً تأکید میشود که توافقی صورت نگرفته است و ممکن است این متن، نیازمند اصالحاتی باشد و شاید هم تأیید نشود.
دوم: پرهیز از ایجاد هیجانات کاذب
آنچه تاکنون رخداده تنها اعالم رسیدن به جمعبندی نهایی است که درنهایت باید به تأیید هر هفت پایتخت برسد. یعنی ممکن است حتی اگر جمهوری اسالمی ایران نیز توافق را مطلوب خودارزیابی و آن را بپذیرد، طرف آمریکایی – که سابقه دبه درآوردن نیز دارد – زیر توافق بزند. ازاین رو مناسب است نه دولت به ایجاد هیجان کاذب میان مردم و تصویرسازی بهشت پسا توافق دامن بزند و نه تیم مذاکراتی ما دست به چنین عملی بزند. متأسفانه در موردتوافق ژنو چنین اتفاقاتی صورت گرفت و چنان بزرگنمایی از توافق مزبور صورت گرفت که نتایج ناخوشایندی نیز در پی داشت؛ اولین نتیجه درونی آن سرخوردگی مردم از نتایج حاصله بود و اولین نتیجه بیرونی نیز نشان دادن میل و اشتیاق فراوان ایرانیان به توافق برای طرف آمریکایی بود؛ که هر دو مضر ارزیابی شد. ازاینرو این بار باید در مدیریت افکار عمومی با دقت عمل کرد و بهشت رؤیایی به واسطه توافق را در جامعه دامن نزد. دولت و تیم هستهای نه تنها نباید خود دست به اینگونه اقدامات بزند که حتی باید مراقب باشد در دام حاشیهسازان این مسیر نیفتد.
سوم: انتشار متن توافق و تبیین مذاکرات برای عموم مردم
مناسب است دولت و تیم هستهای ما همچنان که رهبر انقالب هم فرمودند مردم را در جریان جزئیات مذاکرات قرار دهند و بهروشنی اقدام به تبیین آنچه در مذاکرات رخداده و نتیجه نهایی نمایند. از سوی دیگر، انتشار متن توافق میتواند برای عموم مردم و البته نخبگان و منتقدان این فضا را فراهم کند که در فضایی دوستانه و همدالنه اقدام به بررسی متن جمعبندی صورت گرفته نمایند. در این صورت حتی اگر در مواردی ایراداتی در جمعبندی صورت گرفته وجود داشت میتواند مورد اصالح قرارگرفته و برای اصالح توافق نهایی در دستور کار قرار گیرد.
چهارم: توافق؛ فقط »هسته ای« و لا غیر
نکته حائز اهمیت این است که مذاکرات صورت گرفته میان ایران و آمریکا تنها در زمینه موضوع هستهای بوده است؛ این بدان معنی است که اگر هم توافقی صورت بگیرد تنها در موضوع هستهای میان دو کشور صورت گرفته و قرار نیست دیوار بلند بیاعتمادی ما نسبت به امریکا تنها با همین مذاکرات فروبریزد و تمام مشکالت دو کشور حل شود. هنوز مسائل ناتمام فراوانی میان ایران و امریکا وجود دارد که حلنشده باقیمانده است. همچنانکه که رهبر معظم انقالب نیز در سخنرانی روز عیدفطر فرمودند:«در هر صورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد. همانطور که بارها تکرار کردیم، ما با آمریکا در مورد مسائل گوناگون جهانی و منطقهای مذاکرهای نداریم؛ در مورد مسائل دوجانبه مذاکرهای نداریم؛ گاهی در موارد استثنائی مثل این مورد هستهای، بر اساس مصلحت، مذاکره کردهایم؛ این مورد هم فقط نبوده است، قبل از این هم مواردی بوده است که من در سخنرانیهای عمومی قبلی به آنها اشاره کردهام.
پنجم: جلوگیری از ایجاد فضای دوقطبی
احزاب و جناحهای سیاسی کشور باید بدانند که درصورتیکه توافق به تأیید نهایی مجلس و مقامات عالیه نظام برسد توافقی خواهد بود که پشتیبانی ملت را نیز در پی دارد؛ هرچند که هر توافقی محاسن و معایب خود را نیز داراست؛ اما بههرحال باید متوجه بود که این موضوع نباید دستمایه گروهها برای ایجاد فضای دوقطبی در کشور گردد که بهشدت برای وحدت جامعه مضر است؛ بلکه باید تالش کرد که در جهت »دولت و ملت، همدلی و همزبانی« اقدامات الزم انجام پذیرد و دوقطبی میان برخی احزاب سیاسی به درون جامعه و میان مردم کشیده نشود
. ششم: آمادگی برای ادامه استکبارستیزی
رهبر انقالب در دیدار اخیر با دانشجویان درباره لزوم ادامه استکبارستیزی بعد از مذاکرات هستهای فرمودند: »یک نکته دیگری که سؤال کردند ]این بود که[، تکلیف مبارزه با استکبار پس از مذاکرات چیست؟ خب، مگر مبارزه با استکبار، تعطیل پذیر است؟ مبارزه با استکبار، مبارزه با نظام سلطه تعطیلپذیر نیست. این ً امروز من هم جزو همین حرفهایی است که اتفاقا یادداشت کردهام که به شما بگویم. این جزو کارهای ما است، جزو کارهای اساسی است، جزو مبانی انقالب است. یعنی اگر مبارزه با استکبار نباشد، ما اص ًال تابع قرآن نیستیم. مبارزه با استکبار که تمام نمیشود. در ّ مورد مصادیق استکبار، آمریکا اتم مصادیق استکبار ّه هستهای است. ما به این مسئولین محترمی که در قضی مذاکره میکنند -که حاال اینها اجازه پیداکردهاند که ّه سابقه داشت، در مسئولین روبهرو باهم حرف بزنند؛ البت این سطح نه، در سطوح پایینتر سابقه داشت؛ در این ّ سطح، اولین بار بود- گفتهایم که فقط در مسئله هستهای شما حقدارید مذاکره کنید؛ در هیچ مسئله دیگری حق ندارید مذاکره کنید، و نمیکنند. آنطرف مقابل، گاهی مسائل منطقه و سوریه و یمن و مانند اینها را پیش میکشد، اینها میگویند ما در این زمینه ها با شما صحبتی نداریم و صحبت نمیکنند. مذاکره فقط در زمینه مسئله هستهای است، آنهم به همان دالیلی که من ّه هستهای گفتم و چند بار تکرار کردم که چرا در قضی ما این گرایش را، این رویکرد را انتخاب کردیم؛ من ّ این را مفصل تشریح کردم. مبارزه با استکبار تعطیلپذیر نیست، تکلیفش کام ًال روشن است و خودتان را آماده کنید برای ادامه مبارزه با استکبار.« )بیانات رهبر انقالب، 20 تیر 1394(
هفتم: ضرورت قدردانی از تیم مذاکره
حال که تیم مذاکراتی ما یک دوره طوالنی مدت و خسته کننده و سخت را پشت سرگذاشته باید بداند مردم و مسئولین جمهوری اسالمی ایران قدردان زحمات آنان هستند؛ بدون شک تالشهای فراوان و دلسوزانهای توسط این تیم صورت گرفته است که ملت و مسئولین کشورمان آن را ارج مینهند، علی به هرحال به نظر میرسد، بر اساس مصالح کشور، اگر متن مذاکرات فوق منجر به توافق خوب شود، ملت و کشور ایران در بلند مدت به نفع قابل توجهی خواهد رسید و در این بین، همدلی و همزبانی میان دولت، ملت، احزاب و جریانهای سیاسی، بیش از مواقع دیگر، الزم است
. * بازتاب توافق هسته ای در استان
شادی مردم در سیستان و بلوچستان نسبت به توافق هسته ای تا چه حد بود؟ این سوال از این رو بسیار مهم است که این استان به عنوان یکی از استان های کم برخوردار و محروم طی سال های اخیر طبیعتا باید بیشتر از بسیاری از مردم کالن شهرهای همچون تهران، اصفهان، شیراز، تبریز و ...از تحریم ها رنج برده باشند. در حالیکه در بسیاری از روستاهای محروم سیستان و همچنین بلوچستان تقریبا تنها درآمد بسیاری از خانواده ها از محل واریز یارانه ها می باشد، توافق هسته ای برای افکار عمومی این استان مسئله واقعی در حوزه اقتصاد می باشد.
بر خالف تهران که گزارش می شود که بسیاری از ساکنان میدان ونک، میدان کاج، پارک وی، قیطریه، پاسداران، نیاوران، میرداماد و تعدادی دیگر از مناطق شمالی و غربی تهران که در سالهای گذشته تحریم ها فشاری به آنها وارد نکرده بود! با »پورشه، پرادو، بنز و سانتافه« هایشان یکبار دیگر به خیابان آمدند، انتظار می رفت که مردم سیستان و بلوچستان اینبار به صورت گسترده وارد خیابان ها بشوند. اما این مسئله در خیابان های شهرهای مختلف استان مشاهده نشد. البته هنوز در شهرهای استان، باال شهری و پایین شهری بودن به پررنگی کالن شهری مانند تهران مشاهده نمی شود و شهرهایی همچون زاهدان، مرحله گذار و گسترده شدن طبقه متوسط شهری را تجربه می کنند.
با دید جامعه شناسی سیاسی اگر قرار است در شهری چون زاهدان بازتاب توافق هسته ای مورد ارزیابی قرار گیر؛ باید از منظر رفتار اجتماعی طبقه متوسط، آن را تحلیل کرد. در زاهدان به عنوان مرکز سیستان و بلوچستان جشن توافق هستهای تنها در خیابان دانشگاه این شهر تا بزرگراه خلیج فارس برگزار شد و در دیگر خیابانهای زاهدان خبری از برپایی یک جشن مردمی نبود. شادی کنان توافق هسته ای در خیابان دانشگاه زاهدان البته جمعیت چند صد نفری را شامل میشد ولی با توجه به جمعیت نزدیک به یک میلیون نفری زاهدان این جمعیت یک اقلیت به شمار می آمد. البته همه مردم استان از رسیدن به یک توافق خوب و تامین کننده ً خوشحال خواهند شد؛ ولی منافع همه ملت ایران قطعا مسئله این است که هنوز مسیر درازی تا رسیدن به نتایج ً تا شادی حقیقی واقعی یک توافق وجود دارد و طبیعتا فاصله به همین میزان است.
تجربه توافقاتی چون لوزان در گذشته نشان داد که نباید هرلحظه دبه کردن و عهد شکنی طرف مقابل بخصوص آمریکاییها غافل شد. به اعتقاد کارشناسان 22 ماه مذاکرات دولت تدبیر و امید بخوبی این تجربه را به مردم ایران منتقل کرد که با یک دشمن غیرقابل اعتماد و عهدشکن رو به رو هستند و باید به توافق با آنها اعتماد حداقلی داشته باشند. این تجربه به شدت مانع از ابراز خوشحالی زودهنگام است. بازتاب توافق هستهای در میان مردم استان نشان داد که اکثریت مردم با دید »تأمل« به توافق نگاه میکنند.
دید »تأمل« بر دو پایه استوار است. پایه اول اینکه همچنان باید بر بی اعتمادی به طرف آمریکایی ادامه داد و دوم خوشحالی حقیقی موقع اجرای عملی حقیقی یک توافق »خوب« است. توافق خوب یعنی همه خط قرمزهای نظام در آن حفظ شده باشد. تحریمها برداشته شده باشد؛ تحقیق و توسعه حوزه هستهای حفظ شده باشد و... البته ً اشکالی ندارد؛ ولی نباید شادی تعدادی از مردم قطعا این شادی از سر خوش خیالی و فرض تمام شدن همه مشکالت پرونده هستهای باشد. االن زمان آغاز دوران جدیدی در پرونده هستهای ایران است که بیشک از توافق کردن هم سختتر است... االن زمانه اجرا توافق با دشمنی به نام آمریکاست که به قول رهبر معظم انقالب مظهر اتم استکبار است... مردم این استان به خوبی اوج دشمنی استکبار را در خون های ریخته شده در مسجد جامع و »علی ابن ابی طالب« به دست عوامل آمریکایی دیدهاند...
